“Wanneer we in één leerplan elementen samenbrengen als: voorgeschreven leerstof, gelijksoortige opdrachten voor alle studenten, doceren als welhaast de enige methode van instructie, beoordeling van alle studenten naar externe criteria via standaardtests, en door de leraar vastgestelde cijfers als maatstaf voor de leervorderingen, dan kunnen we praktisch garanderen dat het zinvol leren op een absoluut minimum ligt.”

Carl Rogers leefde van 1902 tot 1987. Samen met onder meer Abraham Maslow wordt hij wel gezien als de grondlegger van de humanistische psychologie. Als psychotherapeut en in zijn werk als docent en hoogleraar ontwikkelde hij de cliënt-centered therapy. Op basis van zijn levenservaringen als docent, hoogleraar en therapeut schreef hij in 1969 het boek Freedom to Learn.

Volgens Rogers ligt in het onderwijs de nadruk nog steeds teveel op kennisoverdracht. De nadruk ligt vooral op het onderwijzen en niet op het leren van studenten. Onderwijzen en kennisoverdracht verwijzen vaak naar een omgeving die statisch is. De nadruk moet liggen op wat men moet leren om te kunnen functioneren in een omgeving, die voortdurend aan verandering onderhevig is.

Rogers heeft een positieve visie op de mens. Elk mens is uniek en geen in te delen en te classificeren object. Levend in onze tijd zou Rogers dan ook grote vraagtekens zetten bij al het toetsen, etiketteren en classificeren van individuen. In zijn visie zijn autonomie, ervaring en ontplooiing de belangrijkste begrippen. Hij had de overtuiging dat een mens het vermogen heeft zich te ontwikkelen en te ontplooien. Dat vermogen komt vooral tot zijn recht als de leerling onvoorwaardelijk positief en welwillend wordt begeleid. De begeleider of docent is open, zichzelf en transparant. Hij is empathisch, kan zich inleven in de gevoelens van anderen en accepteert de leerling of de student onvoorwaardelijk in zijn doen en laten. Rogers gelooft dat ieder mens ernaar streeft om van zijn bestaan het beste te maken. In leerprocessen vormen de ervaring, de verwachting en de gevoelens van de leerling of student dan ook het vertrekpunt.

Op grond van deze opvattingen komt Rogers tot tien inzichten op het gebied van leren en tien op het gebied van leerbegeleiding. Al deze inzichten zijn nog steeds actueel voor het leren van volwassenen. Voor volwassenen die moeite hebben om zich in onze geletterde maatschappij te handhaven zijn met name de volgende inzichten belangrijk.

Als het gaat over leren:

Zinvol leren vindt plaats als de cursist het onderwerp ziet als van belang voor zijn eigen doelstellingen.
Veel zinvolle kennis wordt al doende vergaard en het leren wordt bevorderd als de cursist verantwoordelijkheid neemt voor het eigen leerproces.
Het meest nuttige leren in de moderne wereld is het aanleren van het leerproces zelf (een leven lang leren).

Als het gaat over leerbegeleiding:

De motiverende kracht achter zinvol leren is het verlangen om eigen betekenisvolle doelstellingen te realiseren. De leerbegeleider stelt hierin een onbegrensd vertrouwen.
De begeleider heeft een scherp oog voor groeibevorderende ontwikkelingen in een persoon en let scherp op uitingen die diepe of sterke gevoelens verraden.

Wanneer ik de uitgangspunten van Rogers vertaal naar het hier en nu, zou ik zeggen dat er in de basiseducatie voor volwassenen kwalitatief goed opgeleide leerbegeleiders nodig zijn, met empathie voor de doelgroep en een gedegen kennis van het leren van volwassenen. Als ik kijk naar de huidige basiseducatie, zie ik een beperkte visie op leren en een onderwaardering van de kennis en vaardigheden van docenten. Zou Rogers dit voor ogen hebben gehad met Leren in Vrijheid? Ik denk het niet.

Martin Linthorst startte zijn loopbaan in het basisonderwijs (Montessori en Jenaplan). Als onderwijskundige werkte hij vervolgens bij het CINOP als projectmanager en management consultant. Hij was landelijk bestuurslid van Stichting ABC met als specifieke taak het opleiden en begeleiden van taalambassadeurs.

Referenties

Rogers, C. R. (1973). Freedom to learn: a view of what education might become. Ohio: Columbus.

Rogers, C. R. (1993). Leren in vrijheid. Haarlem: De Toorts.