“Learning is understood as the process of using a prior interpretation to construe a new or a revised interpretation of the meaning of one’s experience in order to guide future action.”

Jack Mezirow (1923-2014) is de grondlegger van het transformationeel leren. Centraal in zijn ideeën over leren van volwassenen staan twee begrippen: ervaringen en reflectie.

Kort gezegd komt zijn theorie op het volgende neer: Als volwassene kom je te staan voor vragen en dilemma’s die om een oplossing vragen. Eerder opgedane ervaringen kun je door gericht te reflecteren, omvormen (transformeren) tot nieuwe inzichten en nieuw gedrag. Het is in feite een vorm van oplossingsgericht leren (Mezirow, 1991). Dit leren kan op verschillende plekken gebeuren, zowel in het privéleven als in werk (Merriam en Caffarella, 1999).

De sociale context waarin de volwassene functioneert, heeft hier zeker ook invloed op. In contact met de omgeving probeer je de oude situatie te transformeren naar een nieuwe situatie (Mezirow, 1997). De omgeving moet dan ook uitnodigend zijn om te leren (Merriam en Caffarella, 1999).

De ‘gerichte reflectie’ heeft Mezirow uitgewerkt in zeven stappen (1991):

Desoriënterend dilemma: wat is niet gegaan zoals ik wilde?
Zelfbestudering: wat heeft dat met mij en mijn handelen te maken?
Kritische toets van veronderstellingen: wat zijn mijn stokpaardjes en zou het anders kunnen?
Herkenning van wat anderen in hetzelfde proces hebben meegemaakt: hoe doen anderen dat?
Opties verkennen: wat zou ik anders kunnen doen?
Actieplan formuleren: hoe ga ik het in de praktijk brengen?
Re-integratie in het leven: hoe zorg ik dat deze handelswijze onderdeel van mijn leven wordt?
De rol van ervaringen in het leren, het belang van reflectie op deze ervaringen en het toewerken naar veranderingen zijn algemeen geaccepteerde pijlers in het denken over leren van volwassenen.

Op twee manieren kunnen wij zelf de ideeën van Mezirow in praktijk brengen. Ten eerste in het ‘georganiseerde leren’. Het kunnen werken met ervaringen en de reflectie hierop moeten horen tot het didactisch handelingsrepertoire van iedere docent en begeleider.

Maar ook als wij zelf geen docent of begeleider zijn, kunnen wij het leren stimuleren. Wij zijn zelf deel van de sociale omgeving. Als we zien dat iemand verandert of wil veranderen, kunnen wij vragen stellen om dingen te helpen verduidelijken. We kunnen feedback geven aan onze jonge collega, die worstelt met het eerste overdrachtsdossier van een cliënt. We kunnen met vrienden die beter Frans willen spreken afspreken, dat we juist wel of juist niet verbeteren.

Mezirow, nog steeds een inspiratie voor het leren van alledag.

Referenties

Merriam, S.B. & Caffarella, R.S. (1999). Learning in Adulthood: A Comprehensive Guide Second Edition. San Francisco: Jossey-Bass.

Mezirow, J. (1991). Fostering Critical Reflection In Adulthood. San Francisco – Oxford: Jossey-Bass Publishers.

Mezirow, J. (1997). Transformative Learning: Theory to Practice. In: Transformative learning in action: insights from practice. New directions for adult and continuing education, 74, 5 – 12.