“I never paint dreams or nightmares. I paint my own reality.”

Volgens haar geboorteakte werd Magdalena Carmen Frieda Kahlo Calderón geboren als kind van een Mexicaanse moeder en een joods-Hongaarse vader. Drie jaar later vond de Mexicaanse revolutie plaats, de strijd van de boeren tegen de militaire dictatuur. Frida vereenzelvigde zich met deze bevrijdingsstrijd en besloot dat zij en het nieuwe Mexico gelijktijdig waren geboren.

Mijn (summiere) beschrijving van deze grootmeester (Mexico, 1907 – 1954) komt voort uit een jarenlange fascinatie voor het werk van een schilderes die ging schilderen toen ze maandenlang bewegingloos op een bed moest herstellen van de verwondingen die ze opliep bij een busongeluk. Bij dat ongeluk in 1925 werden de ruggengraat en het torso van Frida Kahlo zo beschadigd dat ze 29 jaar een afmattende, pijnlijke strijd voerde tegen de dood.

De spiegel die haar moeder aan het baldakijn van dat bed hing, maakte haar tot haar eigen model. “Ik schilder mijzelf omdat ik veel tijd alleen doorbreng en het is het motief geworden dat ik het beste ken.”

Een ander ‘ik’

Na haar ongeluk was het haar obsessie haar leven opnieuw te beginnen en dingen precies zo te schilderen als zij met haar eigen ogen zag, niets meer. Frida stierf in zekere zin bij het ongeluk, maar daarna liet ze zichzelf geboren worden, zij vond zichzelf opnieuw uit in deze wereld! Vanaf haar eerste zelfportret (1926) schildert ze als een visuele bezwering. Haar portretschilderijen zijn als een masker waarachter de gevoelens moeten schuilgaan, met een lichaam vaak naakt en gewond, in een omgeving vol Mexicaanse en christelijke symboliek in een verlaten en verscheurd landschap. Haar zelfportretten zijn als een andere ‘ik’. Maar geen geïdealiseerd ‘ik’ zoals in onze huidige selfies de boventoon voert.

Een kijk op de werkelijkheid

Er is veel te zeggen over Frida Kahlo’s zelfportretten, maar altijd zijn er twee identiteiten in aanwezig: zij is zowel scherp waarnemer als gemaskerde waargenomene. Het zijn portretten van een innerlijke wereld waarin zij zichzelf als van buitenaf beschouwt. Zowel Frida’s kracht als haar lijden zijn te zien in haar schilderijen. Zelf de meeste pijnlijke zelfportretten zijn nooit melodramatisch of vervuld van zelfmedelijden.

Is haar werk surrealistisch? Symbolisch?
Het heeft al die elementen in zich, maar Frida zelf voelde zich beïnvloed door de Italiaanse renaissancekunst, door de Engelse pre-Rafaëlieten en door de verlengde gestalten van Modigliani. “Ik heb nooit dromen geschilderd. Wat ik uitbeeld is mijn werkelijkheid.”

Na een operatie werd ze (opnieuw) in een korset opgesloten. Een kloof die lijkt op een scheur van een aardbeving splijt haar torso. In haar torso een gebarsten Ionische zuil in plaats van haar eigen wervelkolom. Het leven vervangen door een afbrokkelende ruïne. De kwetsbaarheid van de perfecte schoonheid van haar borsten, de heupen gewikkeld in een lijkwade. Frida toont haar wonden als een christelijke martelaar maar ze bidt niet tot de hemel om vertroosting. Er zijn tranen op haar wangen maar haar gezicht huilt niet. Ze staat gebroken in een enorme verscheurde kale vlakte en kijkt je aan.

Tot slot

In het openbaar was Frida levendig, grootmoedig, humorvol, vrolijk en sterk. Zij werd openbaar bezit van Mexico tot in de Verenigde Staten. Wat er in het hoofd en de kunst van Frida Kahlo omging was één van de meest originele en dramatische voorstellingen van de twintigste eeuw.

Haar nietsontziende eerlijkheid, haar besef van wreedheid, het onvermijdelijke van lijden en dood, haar natuurfilosofie, haar politieke engagement, haar doorbreken van taboes, haar verdriet om haar kinderloosheid, dat alles maakte haar in de ogen van velen de eerste vrouw in de kunstgeschiedenis die alle bijzondere én alle algemene thema’s oppakte die vrouwen betroffen.

Frida Kahlo, een voorbeeld en inspiratiebron, een ware grootmeester.

Gerda Klievink is theaterschrijver en regisseur en studeerde Cultuurwetenschappen en kleinkunst regie. Ze werkte voor de landelijke vredesorganisatie IKV/Pax Christi, binnen de vluchtelingen en daklozenzorg in Nijmegen, binnen het jongerenpastoraat in Nijmegen, had een theaterschool in Oss, regisseerde en schreef toneel en muziektheatervoorstellingen en is sinds 2013 werkzaam in Amsterdam als theaterschrijver en regisseur/coach.

Referenties

Frida Kahlo. (2021). Frida Kahlo and her paintings. Retrieved: 07-07-2021. www.fridakahlo.org
Herrera, H. (1983). Frida, een biografie. Amsterdam: Uitgeverij Contact
Kettenman, A. (2010). Kahlo. Keulen: Taschen